جایگاه اخلاق در قرآن و احادیث ۱۳۸۹/۱۲/۰۸ - ۳۷۱ بازدید

جایگاه اخلاق در قرآن و احادیث را چگونه است؟

اخلاق و تربیت انسان ها از مهم ترین مباحث قرآنى است و اهمیت و جایگاه آن بر کسى پوشیده نیست.علم اخلاق و مسائل مربوط به آن، از مهم ترین و با ارزش ترین مباحث علوم دینى است و در اسلام بر آن تأکید فراوان شده است.
در اهمیت و جایگاه اخلاق و مسائل مربوط به آن، همین بس که تزکیه و تربیت انسان از اهداف مهم بعثت رسولان عظیم الهى در طول تاریخ زندگى بشر بوده است؛ چنان چه پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله هدف از بعثت خود را تکمیل مکارم اخلاق معرفى فرمود.
قرآن کریم در آیاتى چند به این هدف مهم تصریح فرموده است:
1 ـ «هو الذى بعث فى الامیین رسولاً منهم یتلوا علیهم آیاته و یزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمة و ان کانوا من قبل لفى ضلالٍ مبینٍ»
«او کسى است که در میان جمعیت درس نخوانده رسولى از خودشان برانگیخت که آیاتش را بر آنان مى خواند و آنان را تزکیه مى کند و به آنان کتاب و حکمت مى آموزد، هر چند پیش از آن در گمراهى آشکارى بودند!»
2 ـ «لقد منَّ اللّه على المؤمنین اذ بعث فیهم رسولاً من انفسهم یتلوا علیهم آیاته و یزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمة و ان کانوا من قبل لفى ضلالٍ مبینٍ»
«خداوند بر مؤمنان منت نهاد [و نعمت بزرگى بخشید] هنگامى که در میان آنان پیامبرى از خودشان بر انگیخت که آیات او را بر آنان بخواند و آنان را پاک کند و کتاب و حکمت به آن ها بیاموزد، هر چند پیش از آن، در گمراهى آشکارى بودند.»
3 ـ «کما ارسلنا فیکم رسولاً منکم یتلوا علیکم آیاتنا و یزکیکم و یعلمکم الکتاب و الحکمة و یعلمکم ما لم تکونوا تعلمون»
«همان گونه [که با تغییر قبله، نعمت خود را بر شما ارزانى داشتیم] رسولى از خودتان در میانتان فرستادیم، تا آیات ما را بر شما بخواند، و شما را پاک کند و کتاب و حکمت بیاموزد، و آن چه را نمى دانستید، به شما یاد دهد.»
4 ـ «ربنا و ابعث فیهم رسولا منهم یتلوا علیهم آیاتک و یعلمهم الکتاب و الحکمة و یزکیهم انک انت العزیز الحکیم»
«پروردگارا! در میان آنان پیامبرى از خودشان برانگیز! تا آیات تو را بر آنان بخواند، و آنان را کتاب و حکمت بیاموزد و پاکیزه کند، زیرا تو توانا و حکیمى [و بر این کار قادرى].»
5 ـ «قد افلح من زکیها و قد خاب من دسیها»
«هر کس نفس خود را پاک و تزکیه کرد، رستگار شد و آن کس که نفس خویش را با معصیت و گناه آلوده ساخت، نومید و محروم گشت!»
اهمیت و جایگاه اخلاق در سخنان رسول گرامى اسلام و پیشوایان معصوم علیهم السلام بیان شده است. رسول گرامى صلى الله علیه و آله بعثت خویش را تکمیل مکارم اخلاق و نیک گردانیدن رفتارها بیان نموده است:
«انما بعثت لاتمم مکارم الاخلاق.»
«من تنها براى تکمیل فضایل اخلاقى مبعوث شده ام.»
«انما بعثت لاتمم حسن الاخلاق.»
«من تنها براى تکمیل اخلاق نیکو برانگیخته شده ام.»
«بعثت بمکارم الاخلاق و محاسنها.»
«من براى مکارم اخلاق و محاسن و خوبیهاى آن مبعوث شده ام.»
«انما بعثت لاتمم صالح الاخلاق.»
«من تنها براى تکمیل اخلاق شایسته بر انگیخته شده ام.»
حضرت على علیه السلام فرمود:
«لو کنا لا نرجو جنة و لا نخشى نارا و لا ثوابا و لا عقابا لکان ینبغى لنا ان نطالب بمکارم الاخلاق فانها مما تدل على سبیل النجاح.»
«اگر ما امیدى به بهشت و ترس و وحشتى از دوزخ، و انتظار ثواب و عقابى نمى داشتیم، [باز هم] شایسته بود به سراغ فضایل اخلاقى برویم؛ چون که آنها راهنماى نجات و موفقیت هستند.»
این گفتارهاى نورانى از پیشوایان دین، تأییدى است آشکار بر این که هدف از بعثت رسولان الهى، نیکو گردانیدن اخلاق و خویهاى بشرى و رفع ضعف و کاستى از آنان است. انسان ضعیف و ناتوان آفریده شده است، و این ضعف همان گرایش افراطى انسان به خواسته هاى نفسانى است؛ گرایشى که از ناتوانى بشر در عرصه کردارهاى نیک و فضایل اخلاقى خبر مى دهد.
از سوى دیگر، اخلاق به عنوان یکى از سه پایه اساسى معارف دینى، در کنار عقاید و احکام، مطرح است و شیوه صحیح زندگى را به انسانها مى آموزد و سیر و حرکات آنان را به سوى کمال مطلق تنظیم مى کند. اگر چه همواره مسائل اخلاقى مورد توجه عالمان دین و مسلمانان بوده و آثار ارزشمند و ماندگارى در این زمینه از سوى اندیشمندان دینى تدوین یافته است، ولى با همه تلاشهایى که در حوزه اخلاق انجام پذیرفته، در مقایسه با سایر مباحث و معارف اسلامى، کار چندان زیادى صورت نگرفته است؛ به خصوص در حوزه «فلسفه اخلاق» دیدگاه هاى مذهبى همچنان مکتوم مانده است.

نظرات

 

در صورتی که قصد ثبت سوال دارید، می توانید از طریق صفحه جستجو اقدام به ثبت سوال نمایید. در غیر اینصورت با استفاده از فرم زیر نظر خود را برای ما ارسال نمایید.




حاصل جمع را در کادر وارد کنید