دانشجوی محترم ضمن تشکر از تماس مجدد شما با این مرکز،در پاسخ به سوال شما فارغ از اینکه آیا سخنانی که کیهان ضد انقلاب به نقل از مهدی بازرگان نقل کرده درست است یا نه؟لازم است اشاره نماییم که اصطلاح «مجلس موسسان» اصطلاحی است که در ادبیات حقوقی و سیاسی به مجلسی اشاره دارد که به منظور تاسیس و تدوین قانون اساسی جدید در یک نظام و یا تغییر برخی اصول قانون اساسی با حضور کارشناسان و صاحب نظران (که در هر نظامی کیفیت انتخاب این صاحب نظران می تواند متفاوت باشد) تشکیل می شود و از آنجایی

دانشجوی محترم ضمن تشکر از تماس مجدد شما با این مرکز،در پاسخ به سوال شما فارغ از اینکه آیا سخنانی که کیهان ضد انقلاب به نقل از مهدی بازرگان نقل کرده درست است یا نه؟لازم است اشاره نماییم که اصطلاح «مجلس موسسان» اصطلاحی است که در ادبیات حقوقی و سیاسی به مجلسی اشاره دارد که به منظور تاسیس و تدوین قانون اساسی جدید در یک نظام و یا تغییر برخی اصول قانون اساسی با حضور کارشناسان و صاحب نظران (که در هر نظامی کیفیت انتخاب این صاحب نظران می تواند متفاوت باشد) تشکیل می شود و از آنجایی که این نام از زمان تدوین نخستین قانون اساسی در دوران مشروطه در کشور رایج شد و پس از آن نیز در موارد مختلف همچون تغییر موادی از قانون اساسی به منظور انتقال قدرت از سلسله قاجار به سلسله پهلوی و موارد دیگر در کشور بر سر زبان ها افتاده بود و مردم کمابیش با این اصطلاح آشنا بودند لذا حضرت امام خمینی ره نیز از این واژه برای توصیف مجلسی که قرار بود پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران کار تدوین قانون اساسی جدید را بر عهده بگیرد استفاده کردند ؛ واژه ای که به دلیل مانوس بودن با ذهن اکثریت مردم و به ویژه نخبگان داخلی و خارجی به خوبی می توانست مقصود امام خمینی ره را بیان نماید ، از این روی حضرت امام خمینی ره در نخستین مصاحبه ها ، فرمایشات و احکام خود خطاب به دولت موقت از لفظ مجلس موسسان استفاده می کردند که این اصطلاح عنوان عامی بود که می توانست به چند شکل متجلی شود : به شکل مجلسی که از طرف مردم تشکیل نمی شد بلکه از طرف شورای انقلاب و تحت عنوان مجلس بررسی طرح های انقلاب (شورایی که وظیفه بررسی طرح هایی که به نوعی به اهداف انقلابی مربوط بود را بر عهده داشت) تشکیل می شد و می توانست قانونی که پیش نویس آن توسط دولت موقت به تصویب رسیده است را مورد بررسی قرار داده و در نهایت به رای و نظر مردم بگذارد ، یا به شکل مجلسی که از منتخبان مردم سراسر کشور تشکیل می شد که بر این اساس این مجلس قاعدتا باید از چند صد تن از نمایندگان منتخب مردم تشکیل می شد که کار بررسی و تصویب قانون اساسی را بر عهده می گرفتند. در این میان با توجه به شرایط حساس و خطیر انقلاب و خلا وجود قانون در کشور پس از مدتی اختلاف دیدگاه میان نیروهای مختلف بر سر اینکه مجلس موسسان در کدام قالب شکل بگیرد رخ داد به طوری که برخی دیدگاه ها به دلیل سهل الوصول بودن آن و نیاز کشور به تصویب سریع قانون به سمت شکل نخست این مجلس رفتند و معتقد بودند نیازی به تشکیل مجلس مردمی وجود ندارد و همینکه مردم پس از تصویب قانون توسط شورای طرح های انقلابی کلیت آن را تایید نمایند کفایت می کند . اما در مقابل گروه دیگری که عمدتا نیروهای لیبرال و به ویژه اعضای نهضت آزادی طرفدار آن بودند معتقد بودند باید مجلس موسسان به شکل مجلسی که متشکل از منتخبان مردم باشد تشکیل شده و کار بررسی نهایی قانون اساسی را بر عهده بگیرد که در نهایت هر دوی این دیدگاه ها در محضر حضرت امام خمینی ره مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت مقرر شد به منظور رفع دغدغه طرفین هم مجلسی متشکل از نمایندگان منتخب مردم شکل گیرد و هم به منظور تسریع در کارها شکل این مجلس به صورت گسترده ای که دولت در نظر داشت نباشد و در نهایت قانون اساسی منتخب این مجلس به رای و نظر مردم نیز گذاشته شود که از آن پس این مجلس به نام مجلس خبرگان قانون اساسی نامیده شد تا هم شکل و قالب مجلس مشخص تر شود و هم وظیفه آن برای تمام مردم به ویژه اقشاری که توسط درستی از اصطلاح مجلس موسسان نداشتند مشخص باشد (برای آشنایی و مطالعه بیشتر در این زمینه ر.ک: رقابت سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسلامی، خواجه سروی ص 243 به بعد و انقلاب اسلامی ماهیت زمینه ها و پیامدها، شفیعی فر ص 205 به بعد) از طرفی وعده ای که امام خمینی ره به مردم داده بود تشکیل مجلس موسسان بود که عنوانی عام بوده و در آن شکل و قالب مجلس مشخص نشده و شامل مجلس خبرگان قانون اساسی جدید نیز می شد و به همین دلیل نمی توان امام خمینی ره را متهم کرد که ابتدا طرح مجلسی را داد و سپس خلف وعده کرده و مجلس موسسان را تبدیل به مجلس خبرگان نمود . در واقع آنچه تعارض ظاهری داشت تعارض میان برداشت نمایندگان دولت از مجلس موسسان از یک سو و دغدغه برخی نیروهای انقلابی از سوی دیگر بود که هر دو در تلاش بودند تا شکلی از اشکال قابل تصور مجلس موسسانی که امام خمینی ره دستور تشکیل آن را داده بودند به اجرا در آورند و با توجه به اینکه امام خمینی ره هرگز شکل و قالب مجلس موسسان مورد نظر خود را بیان نکرده بود تعارضی میان دیدگاه قبلی و بعدی ایشان نمی توان یافت.
نکته دیگری که در این زمینه لازم است مورد توجه قرار گیرد این است که مرحوم بازرگان نیز ظاهرا مخالفتی با تغییر این عنوان نداشته و در عمده مصاحبه ها و سخنرانی های خود چه در دوران تصدی نخست وزیری و چه در مقطع پس از استعفای دولت موقت گاه از عنوان مجلس موسسان و گاه از عنوان مجلس خبرگان برای این مجلس یاد می کرد و اگر واقعا از نظر او تغییر عنوان مجلس اشکالی داشت قطعا در اظهار نظرهای خود به آن اشاره می کرد به ویژه اینکه ایشان پس از استعفا به شکل جدی تری رویه انتقادی بر علیه اقداماتی که در نظام صورت می گرفت اتخاذ کرده و هر چه که به نظر ایشان اشکال داشت صراحتا بیان می کرد از جمله ایشان اشکالات فراوانی در باره تغییر مفاد قانون اساسی تهیه شده توسط دولت در مجلس خبرگان و از جمله افزوده شدن اصل ولایت فقیه به آن داشتند که صریحا به آن اشاره می کنند(رک : مجموعه آثار مهدی بازرگان ، ج22، صص439-438) ولی ظاهرا چنین اشکالی در زمینه تغییر عنوان مجلس موسسان ندارند .
در پایان لازم به ذکر است دیدگاهی که پیش از تشکیل مجلس خبرگان قانون اساسی به دنبال تشکیل مجلسی با حضور تعداد کثیری از نمایندگان ملت تحت عنوان مجلس موسسان بود (دیدگاه مورد نظر لیبرال ها و از جمله مهندس بازرگان) پس از برگزاری انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی که طی آن با رای و نظر مردم ، اکثریت قریب به اتفاق کرسی های این مجلس در اختیار نیروهای مذهبی قرار گرفت شروع به سنگ اندازی در مسیر حرکت مجلس نموده و به بهانه های مختلف در صدد توقف کار مجلس بر آمدند تا جایی که حتی توطئه انحلال این مجلس را نیز در سر پروراندند که با واکنش شدید حضرت امام خمینی ره مواجه شد و جالب تر اینکه همین گروه پیشنهاد می دادند پس از انحلال مجلس خبرگان قانون اساسی ، بهتر است به جای مجلس موسسان یا خبرگان منتخب ملت ، همان پیش نویس قانونی مصوب شورای طرح های انقلابی به رای و نظر مردم گذاشته شود (رک : رقابت سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسلامی ، همان .) که چنین دیدگاهی عین تعارض و حاکی از نگاه ابزاری آنان به رای و نظر مردم و پشت پا زدن به ادعاهای قبلی دموکرات مآبانه خود بود به طوری که می توان از آن چنین برداشت کرد که از منظر این جریان رای و نظر مردم صرفا زمانی ارزش دارد که مردم تنها آنان و نظرشان را برگزینند و گرنه راهکارهای دموکراتیک فاقد ارزش می باشد .